Anasayfa
Yaş
tarafından Katarakt, göz merceğinde sık görülen bir sorundur. Tedavisiz bırakılırsa körlükle sonuçlanabilir, ama modern cerrahi yöntemleriyle tedaviden çok başarılı sonuçlar alınmaktadır.
Odaklama işlevinin bir bölümünü yerine getiren mercek, gözbebeğinin hemen arkasında yer alır. Odaklama işinin büyük bir bölümü, bir odaklaştırma merceği olan saydam tabaka (kornea) tarafından yapılır.
Mercekte donuk bir tabaka halinde oluşan katarakt görmeyi azaltıp, zamanla yalnızca ışık ile karanlığın ayırt edildiği bir düzeye indirir. Cerrahi yoldan tedavi edilmezse körlükle sonuçlanır.
Çoğu olguda neden yaşlılıktır. Bu durumda merceğin ilk etkilendiği yer merkezidir ve körlükle sonuçlanması için merceğin tümünün etkilenmesi, yani yılların geçmesi gerekir.
Bazı kataraktlar konjenital, yani doğuştandır. Dölütün ilk aylarında bazı organlara (gözü de kapsar) ait hücreler, ilaç ve enfeksiyonlardan zarar görebilir. Daha önemsiz doğuştan kataraktlardaysa, mercekte yaygın, pudrayı andıran, ince bir tabaka vardır. Bu tip kataraktlar genellikle görmeyi bozmadıklarından tedavi gerektirmezler.
Şeker hastalığı ve paratiroidizm (iki hormon bozukluğu) katarakt oluşumuna neden olabilirler. Başka hastalıklar ve vitamin eksiklikleri de gözleri etkileyerek, katarakt yapabilirler. Gençlerde kan şekeri düzeyinin ansızın yükselmesi bazen gözde bulutlanmaya yol açar; ama asıl neden tedavi edildiğinde bu da düzelir.
Kataraktlar başka nedenlerden de oluşabilir. Sözgelimi yüksek dozda ilaç, merceğe toksik (zehir) etki yapabilir. Steroit ilaçlar uzun süre kullanıldıklarında, katarakta yol açabilirler. Elektromagnetik, kozmik, mikrodalga ve kızılötesi ışınlarla karşı karşıya kalmak da aynı etkiyi gösterebilir.
Katarakt kaza sonucu da oluşabilir. Göze gelen bir darbe, birkaç yıl sonra katarakt oluşumuyla sonuçlanabilir. İğne, diken ya da metal parçası gibi yabancı maddelerle oluşan en ufak yaralarda bile, mercek etkilenmişse, kazadan uzun süre sonra kataraktlara rastlanabilir.
Belirtiler
En açık belirti, net görüntünün yok olması ve bazen çok güçlü ışıkta görme güçlüğüdür. Katarakt olgunlaştıkça yakın görüş yitirilir ve zamanla yalnızca ışık ve karanlık ayırt edilir. Genellikle bir göz ötekinden önce etkilenir, ama çoğunlukta ikisi de ilerleyen katarakt belirtileri gösterirler ve tedavi edilmezlerse körlük oluşur.
Tedavi
Katarakt yalnızca merceğin merkezini(çekirdeğini) etkilediğinde, gözbebeğini genişleten damlalar yararlı olmaktadır; ışığın göze, merceğin kenarlarından girmesini sağlarlar. Ancak katarakt genellikle merceğin tümünde yer alır. Bu nedenle tek etkili tedavi cerrahidir.
Başlıca üç tedavi yöntemi vardır. Hangisinin uygulanacağı kişinin yaşına ve kataraktın türüne göre belirlenir.
Daha çok çocuk ve gençlere uygulanan ilk yöntem, mercekteki kataraktlı liflerin çıkarılmasıdır. Eğer bu mercek lifleri yumuşaksa ve sulu çözeltilerle kolayca yıkanıp temizlenebilirse, işlem basit bir biçimde uygulanır. Kataraktlı lifler, merceğin ön kapsülü delinerek kırılırlar ve suyla dışarı atılırlar. Kalan olursa, zamanla göz içindeki kanallar yoluyla atılır.
İkinci yöntem ultrasondur (fakoemulsifikasyon). Bu ileri teknik, göz kapsülünün açılıp, kataraktın suyla atılmasını da içerir ve her yaşta uygulanabilir.
Yöntemin olumlu yönü, göze yalnızca küçük bir kesi yapılmasıdır. Olumsuz yönü ise, bazen, görmenin tam düzeltilmesi için ikinci bir ameliyat gerektirmesidir.
20 yaşın üstündeki hastalara uygulanan üçüncü ameliyat yöntemi, merceğin bütünüyle çıkarılmasıdır. Bu yöntemde göz açılır ve mercek özel bir aygıtla çıkarılır. Genellikle merceği yerinde tutan bağların çözülmesini sağlayan bir madde kullanılır. Çoğunlukla ikinci bir ameliyata gerek kalmaz.
Görüşün Düzeltillmesi
Katarakt çıkarıldıktan sonra görmenin düzeltilmesi gerekir. Mercek gözün optik gücünün üçte birini karşıladığından, başarılı cerrahi tedavi sonrası, gözlük ve kontaklens biçimindeki güçlü optik merceklerle görme düzeltilmelidir. Yalnızca ileri derecede miyop olanlarda , katarakt ameliyatından sonra görmenin düzeltilmesi gerekmeyebilir ya da eski gözlükleri yeterli olabilir.
Gözlük, yalnızca iki gözün birden katarakt nedeniyle ameliyat edidiği ya da bir gözün tedavi edilip, ötekinin görmediği durumlarda verilebilir. Gözlüğün sakıncası, görme alanını daraltması ve nesneleri büyütmesidir. Bazen zorluk yaratabilir.
Kontaklensler de kullanılabilir. Eğer astigmat da varsa ve yumuşak lensler kullanılıyorsa, ek olarak gözlük verilmelidir. Sert kontaklensler, görüntüyü tam olarak düzeltirler.
Son seçenek göz içine yerleştirilen plastiik merceklerdir. Bunlar tek gözü ameliyat edilen hastalar için yararlıdır. Ancak, kataraktın alınmasından sonra yeni merceğin yerleştirilmesi oldukça zor bir ameliyatla gerçekleştirilir. Göz iyileştikten sonra gözlük ya da kontaklens gerekebilir.
Katarakt Önlenebilir mi?
Yaşlılarda kataraktın, morötesi ışınlarından kaçınmakla engellenebileceğine ilişkin kanıtlar vardır. Dolayısıyla güneşli günlerde, tatillerde, deniz kıyısında ya da yükseklerde yaşayanlar, gözlerini güneşten korumak için güneş gözlüğü kullanmalıdırlar.
Doğuştan kataraktın önüne geçilmesi büyük ölçüde gebe kadının, gebeliği sırasında sağlığına özen göstermesiyle önlenebilir. Dölütün gelişmesini aksatacak ilaç ve enfeksiyonlardan sakınmak, doğuştan bozuklukların önlenmesinde etkili tek yoldur. Bunun için de ilaç kullanımında dikkatli davranmak, en sıradan olan da bile doktora danışmak gerekir.
Bazı ilaçların yüksek dozlarının, zehir etkisi göstererek katarakta yol açtığı unutulmamalı, söz konusu ilaçlar dikkatli kullanılmalıdır.
Odaklama işlevinin bir bölümünü yerine getiren mercek, gözbebeğinin hemen arkasında yer alır. Odaklama işinin büyük bir bölümü, bir odaklaştırma merceği olan saydam tabaka (kornea) tarafından yapılır.
Mercekte donuk bir tabaka halinde oluşan katarakt görmeyi azaltıp, zamanla yalnızca ışık ile karanlığın ayırt edildiği bir düzeye indirir. Cerrahi yoldan tedavi edilmezse körlükle sonuçlanır.
Çoğu olguda neden yaşlılıktır. Bu durumda merceğin ilk etkilendiği yer merkezidir ve körlükle sonuçlanması için merceğin tümünün etkilenmesi, yani yılların geçmesi gerekir.
Bazı kataraktlar konjenital, yani doğuştandır. Dölütün ilk aylarında bazı organlara (gözü de kapsar) ait hücreler, ilaç ve enfeksiyonlardan zarar görebilir. Daha önemsiz doğuştan kataraktlardaysa, mercekte yaygın, pudrayı andıran, ince bir tabaka vardır. Bu tip kataraktlar genellikle görmeyi bozmadıklarından tedavi gerektirmezler.
Şeker hastalığı ve paratiroidizm (iki hormon bozukluğu) katarakt oluşumuna neden olabilirler. Başka hastalıklar ve vitamin eksiklikleri de gözleri etkileyerek, katarakt yapabilirler. Gençlerde kan şekeri düzeyinin ansızın yükselmesi bazen gözde bulutlanmaya yol açar; ama asıl neden tedavi edildiğinde bu da düzelir.
Kataraktlar başka nedenlerden de oluşabilir. Sözgelimi yüksek dozda ilaç, merceğe toksik (zehir) etki yapabilir. Steroit ilaçlar uzun süre kullanıldıklarında, katarakta yol açabilirler. Elektromagnetik, kozmik, mikrodalga ve kızılötesi ışınlarla karşı karşıya kalmak da aynı etkiyi gösterebilir.
Katarakt kaza sonucu da oluşabilir. Göze gelen bir darbe, birkaç yıl sonra katarakt oluşumuyla sonuçlanabilir. İğne, diken ya da metal parçası gibi yabancı maddelerle oluşan en ufak yaralarda bile, mercek etkilenmişse, kazadan uzun süre sonra kataraktlara rastlanabilir.
Belirtiler
En açık belirti, net görüntünün yok olması ve bazen çok güçlü ışıkta görme güçlüğüdür. Katarakt olgunlaştıkça yakın görüş yitirilir ve zamanla yalnızca ışık ve karanlık ayırt edilir. Genellikle bir göz ötekinden önce etkilenir, ama çoğunlukta ikisi de ilerleyen katarakt belirtileri gösterirler ve tedavi edilmezlerse körlük oluşur.
Tedavi
Katarakt yalnızca merceğin merkezini(çekirdeğini) etkilediğinde, gözbebeğini genişleten damlalar yararlı olmaktadır; ışığın göze, merceğin kenarlarından girmesini sağlarlar. Ancak katarakt genellikle merceğin tümünde yer alır. Bu nedenle tek etkili tedavi cerrahidir.
Başlıca üç tedavi yöntemi vardır. Hangisinin uygulanacağı kişinin yaşına ve kataraktın türüne göre belirlenir.
Daha çok çocuk ve gençlere uygulanan ilk yöntem, mercekteki kataraktlı liflerin çıkarılmasıdır. Eğer bu mercek lifleri yumuşaksa ve sulu çözeltilerle kolayca yıkanıp temizlenebilirse, işlem basit bir biçimde uygulanır. Kataraktlı lifler, merceğin ön kapsülü delinerek kırılırlar ve suyla dışarı atılırlar. Kalan olursa, zamanla göz içindeki kanallar yoluyla atılır.
İkinci yöntem ultrasondur (fakoemulsifikasyon). Bu ileri teknik, göz kapsülünün açılıp, kataraktın suyla atılmasını da içerir ve her yaşta uygulanabilir.
Yöntemin olumlu yönü, göze yalnızca küçük bir kesi yapılmasıdır. Olumsuz yönü ise, bazen, görmenin tam düzeltilmesi için ikinci bir ameliyat gerektirmesidir.
20 yaşın üstündeki hastalara uygulanan üçüncü ameliyat yöntemi, merceğin bütünüyle çıkarılmasıdır. Bu yöntemde göz açılır ve mercek özel bir aygıtla çıkarılır. Genellikle merceği yerinde tutan bağların çözülmesini sağlayan bir madde kullanılır. Çoğunlukla ikinci bir ameliyata gerek kalmaz.
Görüşün Düzeltillmesi
Katarakt çıkarıldıktan sonra görmenin düzeltilmesi gerekir. Mercek gözün optik gücünün üçte birini karşıladığından, başarılı cerrahi tedavi sonrası, gözlük ve kontaklens biçimindeki güçlü optik merceklerle görme düzeltilmelidir. Yalnızca ileri derecede miyop olanlarda , katarakt ameliyatından sonra görmenin düzeltilmesi gerekmeyebilir ya da eski gözlükleri yeterli olabilir.
Gözlük, yalnızca iki gözün birden katarakt nedeniyle ameliyat edidiği ya da bir gözün tedavi edilip, ötekinin görmediği durumlarda verilebilir. Gözlüğün sakıncası, görme alanını daraltması ve nesneleri büyütmesidir. Bazen zorluk yaratabilir.
Kontaklensler de kullanılabilir. Eğer astigmat da varsa ve yumuşak lensler kullanılıyorsa, ek olarak gözlük verilmelidir. Sert kontaklensler, görüntüyü tam olarak düzeltirler.
Son seçenek göz içine yerleştirilen plastiik merceklerdir. Bunlar tek gözü ameliyat edilen hastalar için yararlıdır. Ancak, kataraktın alınmasından sonra yeni merceğin yerleştirilmesi oldukça zor bir ameliyatla gerçekleştirilir. Göz iyileştikten sonra gözlük ya da kontaklens gerekebilir.
Katarakt Önlenebilir mi?
Yaşlılarda kataraktın, morötesi ışınlarından kaçınmakla engellenebileceğine ilişkin kanıtlar vardır. Dolayısıyla güneşli günlerde, tatillerde, deniz kıyısında ya da yükseklerde yaşayanlar, gözlerini güneşten korumak için güneş gözlüğü kullanmalıdırlar.
Doğuştan kataraktın önüne geçilmesi büyük ölçüde gebe kadının, gebeliği sırasında sağlığına özen göstermesiyle önlenebilir. Dölütün gelişmesini aksatacak ilaç ve enfeksiyonlardan sakınmak, doğuştan bozuklukların önlenmesinde etkili tek yoldur. Bunun için de ilaç kullanımında dikkatli davranmak, en sıradan olan da bile doktora danışmak gerekir.
Bazı ilaçların yüksek dozlarının, zehir etkisi göstererek katarakta yol açtığı unutulmamalı, söz konusu ilaçlar dikkatli kullanılmalıdır.
